Thursday 18 September 2014

Η διδασκαλία της αραβικής γλώσσας στην Αθήνα

Παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον σχετικά με τον αραβικό πολιτισμό γενικά και την εκμάθηση της αραβικής γλώσσας ειδικά. Διδάσκονται τα αραβικά σε διάφορα μέρη της Ελλάδας αλλά επειδή δεν έχω λεπτομερή γνώση για το τι γίνεται σχετικά μ’ αυτό γενικά θα περιορίσω τις σκέψεις μου γύρω από την διδασκαλία της αραβικής στην Αθήνα που ξέρω πολύ καλά.
Η αραβική γλώσσα διδασκόταν εδώ και δεκαετίες στην Αθήνα, και μάλιστα σε επίσημο φορέα όπως το Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Αργότερα άρχισε η αραβική να διδάσκεται και στο Μορφωτικό Κέντρο της Πρεσβείας της Αιγύπτου. Ωστόσο πριν αρχίσουν οι φασαρίες στις περισσότερες αραβικές χώρες η ζήτηση για την εκμάθηση των αραβικών είχε φτάσει πολύ μεγάλα επίπεδα σε σημείο που πλέον ο καθένας δήλωνε καθηγητής αραβικών και παρίστανε τον ειδικό και δίδασκε σε φροντιστήρια ή σε ιδιαίτερα μαθήματα. Η επαφή μου με τον χώρο δείχνει για φέτος- αν και είναι λίγο νωρίς να βγει τελικό συμπέρασμα- ότι τα αραβικά πήγαν πίσω.
Οι λόγοι, σύμφωνα με κάποιους καθηγητές αραβικών, οφείλονται κυρίως στην πολιτική κατάσταση που επικρατεί στις αραβικές χώρες. Μπορεί να είναι έτσι. Ίσως όμως να φταίει το γεγονός ότι η διδασκαλία των αραβικών πάσχει στο ακαδημαϊκό επίπεδο. Οι πολλοί Άραβες που δήλωναν καθηγητές αραβικών έκαναν μεγάλη ζημιά, αποθαρρύνοντας τους μαθητές τους και συνεπώς και υποψήφιους μαθητές από το να συνεχίσουν να ασχολούνται με τα αραβικά. Η έλλειψη μιας καλά δομημένης μεθοδολογίας για τη διδασκαλία της αραβικής παίζει επίσης μεγάλο ρόλο, γιατί οι παρούσες μέθοδοι είναι αρκετά απαιτητικές και σύνθετες ώστε να φανεί η αραβική μια «εύπεπτη» γλώσσα. Έχουν γίνει κάποιες σοβαρές προσπάθειες για την επίλυση αυτού του προβλήματος, αλλά δεν έχει περάσει ακόμα ο απαιτούμενος χρόνος για να αξιολογηθούν σωστά. Άλλωστε η ζύμωση που γίνεται σχετικά με τις μεθόδους είναι ακόμα σε εξέλιξη, και αυτό είναι αισιόδοξο.
Ευτυχώς τα αραβικά διδάσκονται σε σημαντικά κέντρα όπως είναι το Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών του ΕΚΠΑ και το Μορφωτικό Κέντρο της Πρεσβείας της Αιγύπτου, γιατί αυτό μειώνει τις πιθανότητες να πέσει κανείς θύμα- χωρίς υπερβολή- ενός τυχάρπαστου Άραβα που εμπορεύεται τη γλώσσα του. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν αξιόλογοι καθηγητές που διδάσκουν τα αραβικά εκτός των χώρων που ανέφερα. Υπάρχουν αρκετοί και μάλιστα είναι πολύ αξιόλογοι κιόλας, αλλά πρέπει κάποιος να τους ψάξει και να μην πάει στον πρώτο Άραβα που θα συναντήσει στον δρόμο του.  
Η αραβική γλώσσα θα παραμένει μια γλώσσα που κερδίζει το ενδιαφέρον πολλών Ελλήνων για πολλούς προσωπικούς και επαγγελματικούς λόγους, γι’ αυτό με ενδιαφέρει άμεσα όποια πρόοδος γίνεται στον τομέα της διδασκαλίας των αραβικών γιατί αυτή η δίαυλος είναι η πιο άμεση στο να φέρει κοντά πάλι δυο μεγάλους πολιτισμούς. 

Thursday 11 September 2014

Ροντρίγκ Ελ Χούρι: ένα γρήγορο σχόλιο

Διάβασα στο διαδίκτυο ότι θα ερχόταν στην Αθήνα ο Ροντρίγκ Eλ Χούρι. Αλλά δεν είχα ενδιαφερθεί να χάσω κάμποση ώρα να ακούσω τις τελευταίες μεγαλοστομίες του. Ο Ροντρίγκ δεν αξίζει να ασχοληθεί κανείς σοβαρά μαζί του, αλλά δεν μπορεί κανείς να εθελοτυφλήσει και το ενδιαφέρον που του δίνουν κάποιοι κύκλοι στην Ελλάδα. Γι’ αυτό παραθέτω λίγο τον προβληματισμό μου σχετικά με το κίνημά του.

Ο Ροντρίγκ- ο επονομαζόμενος για άγνωστο λόγο και Δημήτρης- έχει ιδρύσει πριν λίγα χρόνια ένα κόμμα- λέμε τώρα- που το λέει το Κόμμα της Ανατολής, με σημαία το Δικέφαλο- με ποια λογική δεν ξέρω. Αυτό το κόμμα θεωρείται ως «ορθόδοξο κόμμα», παρότι ένα κόμμα εκ φύσεως ασκεί πολιτική και μέλη του μπορούν να είναι όλοι οι πολίτες μιας χώρας και όχι μέλη μιας εκκλησίας- άσχετα που κάποιοι φαντάζονται την εκκλησία σαν σέκτα ή κόμμα. Μέλη του δηλαδή πρέπει να οργανώνονται σύμφωνα με τα πολιτικά πιστεύω τους και όχι με βάση διάκρισης που στηρίζεται στη θρησκεία των υποψηφίων μελών. Ευτυχώς όμως ούτε ο Ροντρίγκ ούτε το κόμμα του έχουν πέραση, και ούτε πρόκειται. Έχει μαζέψει γύρω του μια χούφτα ανθρώπων, οι οποίοι έμειναν ορφανοί όταν διαλύθηκαν στο Λίβανο οι ένοπλες παραστρατιωτικές ομάδες θρησκευτικού χαρακτήρα και αναζητούσαν μαζί με ολίγους εφήβους μια στέγη ναζιστικής χροιάς- όμως άοπλη.
Ο Ροντρίγκ δεν εκπροσωπεί παρά τον εαυτό του, και σε ενδεχόμενες δημοτικές εκλογές δεν εκλέγεται ούτε δημοτικός σύμβουλος. Με 100 άτομα γύρω του τι να κάνει ο δυστυχής;
Κατά καιρούς έχω διαβάσει αποσπάσματα κειμένων του, τα οποία είναι τελείως ανιστόρητα. Δεν είναι τώρα η κατάλληλη στιγμή να παρατεθούν οι απόψεις του και να απαντήσω. Αρκούμαι στο να εφιστώ την προσοχή των σοβαρών και φιλαλήθων αναγνωστών, και σχολιάζω ενδεικτικά δυο ιδέες.
Κύρια ιδέα του Ροντρίγκ είναι ότι οι ορθόδοξοι του Λιβάνου και της Συρίας- δηλαδή του Πατριαρχείου Αντιοχείας- είναι Ρωμιοί. Ωραία και πιασάρικη ιδέα. Τι θα πει «Ρωμιοί»; Η Ρωμιοσύνη αναγνωρίζεται στο  DNA; Ή εκδηλώνεται ως ένας από τους μεγαλύτερους πολιτισμούς της ανθρωπότητας, με ιδέες και ιδεώδη που ξεπερνούν τις φυλετικές και συνοριακές διαφορές; Ρωμιός ήταν για παράδειγμα ο Αρμένιος αυτοκράτορας Λέων ο Ε’.
Επίσης, από τους πρώτους ήδη χριστιανικούς αιώνες οι χριστιανοί των σήμερα Λιβάνου και Συρίας βίωναν το εκκλησιαστικό γεγονός με διάφορες γλώσσες (αραμαϊκά, συριακά, αραβικά, ελληνικά) ο καθένας ανάλογα με την περιοχή στην οποία βρισκόταν. Παρενθετικά θυμίζω ότι οι χριστιανοί αυτοί δεν έχουν έρθει από τον Άρη, αλλά είναι στην πλειονότητα τους γηγενείς, γι’ αυτό είχαν διαφορετικές γλώσσες που διαφέραν ανάλογα με τα μέρη στα οποία βρίσκονταν. Και δεν είχαν όλοι το Τυπικό και τη λειτουργική ζωή της Κωνσταντινούπολης. Επειδή ο Ροντρίγκ θέλει να πιστεύει ότι είναι στο DNA Ρωμιός- πράγμα που δεν υπάρχει- δεν σημαίνει ότι θα το επιβάλει σε όλους τους ορθοδόξους του Πατριαρχείου Αντιοχείας. Πιστεύοντας κανείς ότι οι ορθόδοξοι του Πατριαρχείου Αντιοχείας είναι και αυτόματα Ρωμιοί με την έννοια που πιστεύει ο Ροντρίγκ πέφτει στο ατόπημα ότι δεν είναι γηγενείς αλλά ήρθαν με την κατάκτηση της Φοινίκης και της Συρίας από τα στρατεύματα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, γεγονός που φέρνει τους χριστιανούς σε ισοδύναμη θέση με τους μουσουλμάνους που είχαν έρθει σ’ εκείνες τις περιοχές τον 7ο αιώνα. Ενώ οι χριστιανοί είναι γηγενείς, και η εκκλησία τους είναι αποστολική εκκλησία, γιατί έγιναν οι Σύριοι και οι Φοίνικες χριστιανοί από τους ίδιους τους Αποστόλους. Επίσης τίθεται το ζήτημα της γλώσσας σε σχέση με τον αυτοπροσδιορισμό. Εννοώ από τη στιγμή που οι ορθόδοξοι χριστιανοί αυτοί δεν υιοθέτησαν όλοι τους τα ελληνικά ούτε στην καθημερινή τους ζωή ούτε στην εκκλησιαστική τους λειτουργική ζωή, πώς μπορούμε να τους λέμε Ρωμιούς; Έχουμε χειρόγραφα «μηνιαίων» στα συριακά για παράδειγμα σε χωριά του Όρους Λιβάνου. Άρα ακολουθούσαν το Τυπικό της Κωνσταντινούπολης αλλά στη συριακή γλώσσα. Είναι αυτοί Ρωμιοί; Προφανώς και πολλοί ορθόδοξοι σ’ εκείνα τα μέρη είναι Ρωμιοί. Όχι όλοι. Κάποιοι ήταν και δεν είναι πια σήμερα. Και οι εβραίοι, μουσουλμάνοι, και άλλοι χριστιανοί των άλλων εκκλησιών που στο διάβα του χρόνου έγιναν ορθόδοξοι είναι και αυτοί Ρωμιοί; Το πρόβλημα είναι πολύ σύνθετο και μια ισοπεδωτική διάνοια σαν του Ροντρίγκ δεν μπορεί να το συλλάβει.
με τα.. μέλη του κόμματος

Η άλλη ιδέα που με προβλημάτισε και στο άκουσμα της μάλιστα διέκοψα την παρακολούθηση του βίντεο με την ομιλία του Ροντρίγκ (κάπου στο δεύτερο λεπτό) είναι η εξής- παραθέτω απομαγνητοφωνώντας τον μαζί με την απροσεξία στην ανάγνωση των σημείων στίξης: «[…]μεσογειακό κύμα το οποίο μετέφερε μια μέρα τον  Κάδμο από την Βύβλο, στις ακτές της Ανατολής, στην Θήβα κοντά στην Αθήνα, για να κηρύξει την αλφάβητο, το εργαλείο του πολιτισμού το πιο σημαντικό από όλα. Εκείνος δεν αισθάνθηκε ότι είχε μετακινηθεί από μια χώρα σε χώρα αλλά μάλλον από μέρος σε μέρος της μιας χώρας […]». Προφανώς θα έχει πει και άλλα μαργαριτάρια παρακάτω αλλά δεν έχει νόημα να τα ακούσει κανείς. Όταν η βάση του οικοδομήματος είναι στραβή πώς μπορεί να ορθωθεί; Η Θήβα, όπως διαβάζει ο Ροντρίγκ, παρέπεσε «στις ακτές της ανατολής» σε σχέση με τη Βύβλο! J «Ανάποδο χάρτη είχε;» όπως μου είπε μια φίλη σχολιάζοντάς το. Λέει παρακάτω μιλώντας για τον Κάδμο- είναι Ρωμιός και αυτός; Πώς βρέθηκε στο κείμενο;- «Εκείνος δεν αισθάνθηκε» και διερωτώμαι πώς ξέρει ο Ροντρίγκ πώς αισθάνθηκε ο Κάδμος; Πήγαν μαζί στο δημοτικό; Του εμφανίστηκε στον ύπνο; Φαντάζομαι στα γραφεία του κόμματος θα πέφτει πολύς ύπνος με την πολλή δουλειά που κάνουν. Και ολοκληρώνει την ιδέα λέγοντας «Εκείνος δεν αισθάνθηκε ότι είχε μετακινηθεί από μια χώρα σε χώρα αλλά μάλλον από μέρος σε μέρος της μιας χώρας». Το ότι η Βύβλος ήταν μέρος της ίδιας χώρας με τη Θήβα ταράττει τις ιστορικές και γεωγραφικές μου γνώσεις. Για ποια χώρα μιλάει; Ανιστόρητος ο Ροντρίγκ, το ξέρω και το δέχομαι, αλλά να φέρει στα χαμηλά μέτρα του τον Κάδμο είναι απαράδεκτο!


με τον Ρώσο πρέσβη στο Λίβανο
Πολλά είπα και δεν είχα πρόθεση, και χωρίς καν να μπω σε διεξοδικό και σοβαρό σχολιασμό των απόψεων του Ροντρίγκ. Τι να κάνω η αστεία και χαιρέκακη διάθεση που μου δημιούργησαν όσα διάβασα για την ομιλία του με παρέσυραν. Κλείνω θυμίζοντας όσους ξεγελιούνται με αυτά που λέει ο νεαρός αργόσχολος δικηγόρος και πλέον πρόεδρος κόμματος, ότι η Ρωσία τον αξιοποιεί δεόντως στο Λίβανο και αυτό πρέπει να προβληματίσει λίγο τους Έλληνες δεδομένου ότι η Ρωσία πάντα ψάχνει τρόπους να μειώσει την Ρωμιοσύνη και να κληρονομήσει την αθάνατη Νέα Ρώμη. 

Saturday 6 September 2014

Η αραβική γλώσσα και οι αραβικές διάλεκτοι

   Όποιος ασχολείται με τη διδασκαλία ή την εκμάθηση των αραβικών θα έχει παρατηρήσει αναμφίβολα μια μεγάλη σύγχυση σχετικά με την επίσημη αραβική γλώσσα και τη σχέση της με τις διάφορες διαλέκτους ανά τον αραβικό κόσμο. Το παρόν κείμενο δεν αποτελεί επιστημονικό άρθρο. Σκοπός μου όμως είναι να ξεκαθαρίσω συνοπτικά κάποια πράγματα επί του θέματος αυτού.
  
   Αν πάμε πίσω στον χρόνο, θα δούμε ότι η αραβική που καθιερώθηκε ως η γλώσσα του γραπτού λόγου ήταν μια από τις πολλές διαλέκτους της αραβικής. Όταν εμφανίστηκε ο Μωάμεθ και απήγγειλε το Κοράνι, αυτό έγινε στη διάλεκτο της φυλής του- της Κουράις. Αυτό το γεγονός ήταν καθοριστικό για να επικρατήσει η διάλεκτος της Κουράις και να εξαπλωθεί μαζί με το Ισλάμ εντός των αραβικών φυλών εκείνη την εποχή και στις χώρες που κατέλαβαν οι μουσουλμάνοι αργότερα. Το Κοράνι, για τους μουσουλμάνους, είναι τα λόγια του Θεού τα οποία είναι προγεγραμμένα σε «πίνακα καλά προφυλαγμένο» όπως λέει το ίδιο το Κοράνι (85:22), και σε μια «εύγλωττη και εκφραστική αραβική γλώσσα»- έτσι θα μετέφραζα εν τάχει την Κορανική έκφραση «بلسان عربيّ مبين» (26:195). Το Κοράνι λοιπόν έδωσε στη διάλεκτο της Κουράις υπεροχή σε σχέση με τις άλλες αραβικές διαλέκτους της εποχής εκείνης. Έτσι σταδιακά όλα τα κείμενα άρχισαν να γράφονται αποκλειστικά μ’ αυτήν. Η γραμματική, το συντακτικό, και οι άλλες φιλολογικές μελέτες στράφηκαν κυρίως γύρω από αυτή. Με αποτέλεσμα να αναπτυχθεί αυτή η διάλεκτος και να γίνει γλώσσα και να περιοριστεί η χρήση των άλλων διαλέκτων- χωρίς αυτό να σημαίνει ότι χάθηκαν. Οι άραβες ενώθηκαν κάτω από μια κρατική οντότητα με την εμφάνιση του Ισλάμ και αυτό έκανε να επιβληθεί η διάλεκτος της Κουράις σε όλα τα μέρη του αραβικού κόσμου- και μέχρι σήμερα, ενώ οι διάλεκτοι κράτησαν τον τοπικό τους χαρακτήρα. Όμως οι αλληλένδετες σχέσεις της αραβικής πλέον γλώσσας με τις άλλες αδελφές αραβικές διαλέκτους είναι πολύ στενές και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους είναι αμέτρητες, τόσο που δεν θα μπορούσε κανείς να τις αντιμετωπίσει σαν δυο διαφορετικές γλώσσες.
   
   Σήμερα στον αραβικό κόσμο, η επίσημη αραβική γλώσσα παραμένει η γλώσσα που διδάσκεται στα σχολεία, η γλώσσα της κρατικής διοίκησης και του Τύπου. Ενώ οι διάλεκτοι μιλούνται μόνο στις αραβικές χώρες στο επίπεδο της καθημερινότητας. Δεν παραλείπω εδώ να αναφέρω ότι προσπάθησαν αρκετοί λογοτέχνες να γράψουν στις διαλέκτους χωρίς όμως να επικρατήσει αυτό. Μέχρι στιγμής τα βασίλειο των αραβικών διαλέκτων είναι η στιχουργία, και η δημοτική ποίηση. Αξιοσημείωτο εδώ ότι αυτό το φαινόμενο με την εκμάθηση της επίσημης γλώσσας και τη χρήση της τοπικής διαλέκτου δεν πληροί επίσης τις προϋποθέσεις της διγλωσσίας.
   
   Ωστόσο εγείρεται ένα μεγάλο ζήτημα όταν πρόκειται για την διδασκαλία των αραβικών, προφανώς και για την εκμάθησή της, τι να διδάξει κανείς σε κάποιον που θέλει να κάνει αραβικά, ή τι να διαλέξει κάποιος που θέλει να μάθει αραβικά;
   
   Θεωρώ ότι μπορεί κανείς να διδάσκει και την επίσημη αραβική και τη διάλεκτο- κυρίως για να μην πω αποκλειστικά τη δική του. Είναι πιο δοκιμασμένες οι μέθοδοι διδασκαλίας της επίσημης, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί ένας δάσκαλος να βρει τον δικό του τρόπο για τη διδασκαλία της διαλέκτου. Από την εμπειρία μου όμως είναι πιο αποτελεσματικό από γλωσσικής άποψης να ξεκινήσει κανείς να μάθει την επίσημη αραβική και να μεταβεί αργότερα στην εκμάθηση της διαλέκτου που θέλει. Ο χώρος της άσκησης και χρήσης της επίσημης όπως προαναφέραμε είναι διαφορετικός από εκείνον της διαλέκτου και αυτό επίσης πρέπει να ληφθεί υπόψη από κάποιον που θέλει να μάθει αραβικά.

   
   Το ζήτημα χρήζει μεγαλύτερης ανάπτυξης και είναι πρόσφορο και για επιστημονικές μελέτες, αλλά η πίεση της στιγμής μου υπαγόρευσε τις γρήγορες αυτές πρώτες επισημάνσεις.