Λυκούργος Αγγελόπουλος ليكورغوس أنجلوبولوس

Αυτό το κείμενο γράφτηκε το Φεβρουάριο του 2008, από τον φίλο Peter Saliba και μένα και δημοσιεύτηκε στην Ιδιωτική Οδό.

Το 2003 πριν έρθουμε στην Ελλάδα το καλοκαίρι, πληροφορηθήκαμε από τον κ. Mike Hourany (2η φωτό), ένα πιστό μαθητή του κ. Λυκούργου Αγγελόπουλου, ψάλτη και καθηγητή της βυζαντινής μουσικής, για το πώς θα μπορέσουμε να γνωρίσουμε τον δάσκαλό του. Μόλις φτάσαμε αυτό κάναμε. Ήδη από το πρώτο Σάββατο πήγαμε στην Αγ. Ειρήνη και τον πλησιάσαμε.

Από τότε μπήκαμε σε άλλη φάση που έπαιξε ρόλο στην πνευματική και μουσική μας ωριμότητα. Ο κ. Αγγελόπουλος ήταν για μας κίνητρο να προχωρήσουμε στην μελέτη του ελληνισμού. Μέσα στις συζητήσεις που κάναμε στην διάρκεια των μαθημάτων μας μίλαγε με πολύ ενθουσιασμό για τον Σίμωνα Καρά, για τον π. Ιωάννη Ρωμανίδη, για την Ρωμιοσύνη και άλλα. Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ πώς μας μιλούσε συνεχώς και αδιαλείπτως για τον μεγάλο αθωνίτη ιεροψάλτη, τον διάκονο Διονύσιο Φιρφιρή, και πώς στην συνέχεια τον επηρέασε βαθιά. Μας έλεγε συχνά να τον ακούμε και να παρατηρούμε πώς ερμηνεύει τα μέλη της βυζαντινής μουσικής. Εμείς καταλάβαμε μια βαθιά διείσδυση της παράδοσης εκ μέρους του κ. Αγγελόπουλου. Αλησμόνητες είναι οι επισημάνσεις του για τους τρείς δασκάλους (Χουρμούζιο, Γρηγόριο, Χρύσανθο) και για τις αναλύσεις της βυζαντινής μουσικής. Οι τρεις δάσκαλοι είναι για τον κ. Αγγελόπουλο μια πηγή αναδρομικής επανασύνθεσης και αναζωογὀνησης της παραδοσιακής ελληνικής μουσικής. Βέβαια, ακολουθώντας την μεθοδολογία του δασκάλου του, του Σίμωνος Καρά, ο τρόπος ερμηνείας που πρότεινε δεν εμπόδιζε την δημιουργικότητα του ερμηνευτή και δεν τον απομάκρυνε απ΄ την αληθινή μουσική παράδοση. Η επιθυμία του κ. Αγγελόπουλου, μέσα από σκληρή προσπάθεια, είναι να βρει την αληθινή εκφορά της βυζαντινής μουσικής και την εύρεση μιας ενιαίας θεωρίας αυτής της μουσικής. Ήδη ο Καράς είχε ρυθμίσει τους κανόνες, και ο ρόλος του κ. Αγγελόπουλου ήταν να ερμηνεύσει και να σχολιάσει τον δάσκαλό του με ό,τι ερευνητικό και επιστημονικό μέσο μπορούσε να διαχειριστεί. Αναπόφευκτη είναι η επιρροή του κ. Αγγελόπουλου στους νέους μουσικούς, αφού πηγάζει από το χάρισμα που διαθέτει και την τεχνική δεξιότητά του στην μουσική.

Ο Λυκούργος Αγγελόπουλος, τέλος, ήταν ένα όνομα που ακούγαμε συνεχώς στο Λίβανο στην διάρκεια της ενασχόλησής μας με την βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική. Ένα όνομα που προκαλούσε προβληματισμούς και δεν σε άφηνε ουδέτερο. Θα έπρεπε να ψάξεις πιο πέρα και να επιλέξεις είτε να τον ακολουθήσεις είτε να τον «πολεμήσεις». Έτσι, καθόλου λιγότερο! Αυτό έκανε τις χορωδίες στο Λίβανο, και στα άλλα μέρη του Πατριαρχείου Αντιοχείας, να επηρεαστούν απ’ αυτόν κατά κάποιο τρόπο.

هذا النصّ كتبناه بيتر صليبا وأنا في شباط العام 2008 ونُشِر على مدِّونة الصديق بانايوتيس أندريوبولوس

قبل مجيئنا إلى اليونان في الصيف عام 2003، استعلمنا من السيّد مايك حوراني (الصورة الثانية)، التلميذ الأمين لِليكورغوس أنجِلوبولوس، والمرتّل وأستاذ الموسيقى البيزنطيّة، عن كيف يمكننا أن نتعرّف إلى أستاذه. الأمر الذي قمنا به فور وصولنا، فمنذ أوّل يوم سبت ذهبنا إلى كنيسة القدّيسة سلام (إيريني) وتعرّفنا إلى الأستاذ أنجلوبولوس.

مذ ذاك دخلنا في مرحلة أخرى كان لها دور في نضوجنا الفكريّ والموسيقيّ. فأنجلوبولوس كان الدافع لنا للشروع في دراسة الحضارة اليونانيّة. وفي النقاشات التي كنّا نقوم بها أثناء الدروس كان يحدّثنا بحماسة شديدة عن سيمون كاراس، وعن الأب يوحنّا رومانيذيس، وعن الروميّة، وسواها من الأمور. ولن ننسى قطّ كيف كان يحدّثنا باستمرار وبلا انقطاع عن المرتّل الآثوسيّ الكبير الشمّاس ذيونيسيوس فيرفيريس، وكيف تأثّر به في ما بعد. غالباً ما كان يقول لنا أن نستمع إليه ونلاحظ كيف يؤدّي ألحان الموسيقى البيزنطيّة. نحن استشفّينا تغلغل أنجلوبولوس العميق في التراث الموسيقيّ. لا ننسى إشاراته إلى المعلّمين الثلاثة (كورموزيوس، غريغوريوس، خريسانثوس) وإلى تحليل الموسيقى البيزنطيّة. بالنسبة إلى أنجلوبولوس فإنّ المعلّمين الثلاثة هم مصدر إعادة تأليف استعاديّ وإحياءٍ للموسيقى اليونانيّة التراثيّة. وهو إذ يعتمد طبعاً منهجيّة معلِّمه سيمون كاراس، كان يقترح طريقة أداء لا تعيق إبداع المؤدّي ولا تُبعده عن التراث الموسيقيّ الحقّ. رغبة أنجلوبولوس من خلال العمل المضني هي أن يصل إلى نقل صحيح للموسيقى البيزنطيّة وأن يتوصّل إلى نظريّة متكاملة لهذه الموسيقى. فكاراس قد حدّد القوانين ودور أنجلوبولوس هو أن يشرح ويعلّق على معلّمه بما توفّر له من وسائل بحثيّة وعلميّة. تأثير أنجلوبولوس بالموسيقيّين الشباب كان حتميّاً إذ ينبع من موهبته وبراعته في الموسيقى.

إنّ ليكورغوس أنجلوبولوس، ختاماً، هو اسم كنّا نسمعه باستمرار في لبنان خلال تعاطينا الموسيقى البيزنطية الكنسيّة. وهو اسم يحضّك على التفكّر ولا يتركك محايداً: عليك أن تتعمّق في البحث فإمّا تتبعه أو "تحاربه". هكذا، لا سبيل آخر على الإطلاق. هذا جعل الجوقات في لبنان، وفي أنحاء أخرى من بطريركيّة أنطاكية للروم الأرثوذكس، تتأثّر به إلى حدّ ما.