Thursday 24 December 2009

Παρουσίαση του Βημόθυρο 21/12: ο λόγος μου


Βημόθυρο θα πει συμβολικά ένα περιοδικό ανοικτό, μια πόρτα που σημαίνει τον χωρισμό δύο χώρων, και σε αναγκάζει τέλος να πάρεις θέση: θα είσαι μέσα ή έξω! Εδώ πρόκειται για μια πόρτα αεί ανοικτή, για μια συνεχόμενη ώσμωση, για ένα ασταμάτητο, δηλαδή, διάλογο. Γι’ αυτό το Βημόθυρο έχει πάνω απ’ όλα μια ταυτότητα. Ας τολμήσω εν συντομία εδώ να αναφερθώ στην ιδιαίτερη θέση που κατέχουν στην συγκρότηση της ταυτότητας του Βημόθυρο η νεολαία, η ορθόδοξη οικουμενικότητα και η θρησκειολογία.

Όλα τα παιδιά της Εκκλησίας έχουμε ένα υιικό παράπονο να Της πούμε, κανείς όμως μεγαλύτερο όσο η νεολαία. Οι νέοι είναι αυτοί που έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν από την Εκκλησία πολλά... ξεκινώντας με τον λόγο ύπαρξής της μέχρι και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί και εκφράζεται. Τίποτε λιγότερο! Οι άδειες Εκκλησίες είναι η απόδειξή μου. Οι νέοι ρωτάνε αλλά συνήθως η Εκκλησία δεν ακούει, και άμα ακούει δεν απαντάει! Το Βημόθυρο προσδοκεί να λάβει μέρος στις προσπάθειες που γίνονται για την έξοδο από την έντονη κρίση προτείνοντας εαυτόν πρώτα απ’ όλα ως βήμα όπου οι νέοι μιλάνε. Γι’ αυτό θα δείτε, για παράδειγμα στο τεύχος που κρατάτε, ότι οι νέοι προβληματίζονται για το σχολείο που ονειρεύονται και που τους αξίζει, αυτή την περίοδο μάλιστα που αναβιώνει η περσινή μαθητική οργή. Οι εκπαιδευτικοί επίσης μιλάνε και καταθέτουν ιδιαίτερες εμπειρίες και προτάσεις. Ο ειδικός π. Βασίλειος Θερμός ερμηνεύει και προτείνει. Και το σημαντικότερο είναι ότι και η Εκκλησία μιλάει μέσω του Αρχιεπισκόπου Αθηνών, του Αρχιεπισκόπου Τιράνων και άλλων διακεκριμένων κληρικών. Μ’ αυτά δικαιώνεται νομίζω το Βημόθυρο ως βήμα. Αυτά που ανέφερα δίνουν μια πρώτη γεύση, αλλά το Βημόθυρο έχει και άλλα στοιχεία να παρουσιάσει στη νέα γενιά ως περιοδικό και ταυτόχρονα να δείξει ότι φέρει μια νεανική πνοή. Τέτοια στοιχεία είναι η τόλμη στη διατύπωση των απόψεων η οποία θαρρώ είναι πια αξία που λιγοστεύει στον χώρο της Εκκλησίας και στον χώρο των μέσων ενημέρωσης. Η γλώσσα και το ύφος επίσης αντλούνται πολλές φορές από τον σύγχρονο τρόπο έκφρασης, χωρίς καμία έκπτωση στο επίπεδο σοβαρότητας αλλά με κάθε βδελιγμία προς τη σοβαροφάνεια. Η ζωντάνια των χρωμάτων καθρεφτίζει, αν μη τι άλλο, τη ζωηρότητα της ονειρεμένης και ασυμβίβαστης νεολαίας.



Η ορθοδοξία δεν νοείται εθνικά. Κάθε άλλο! Ταυτίζεται με την οικουμενικότητα. Και πώς γίνεται στην εποχή μας_ της κάθε λογής επικοινωνίας και ενημέρωσης_ να ξέρουμε τι γίνεται σε επίπεδο πολιτικής για παράδειγμα στην άλλη άκρη του κόσμου και να μην είμαστε ενήμεροι και μέτοχοι, ει δυνατόν, στην πορεία της Εκκλησίας πανταχού; Η οικουμενικότητα συνεπώς δεν αποκτά άλλη διάσταση στην εποχή μας; Μια διάσταση τροπική και όχι ουσιαστική, που αφορά την επικοινωνία και όχι την Κοινωνία; Γι’ αυτό το Βημόθυρο μεταφέρει εμπειρίες άλλων ορθοδόξων εκκλησιών π.χ. από τη Φιλανδία, την Κορέα, τη Συρία, χωρίς να λησμονήσουμε την ενότητα Επισκόπιο εκκλησιαστικών γεγονότων όπου τα εκκλησιαστικά γεγονότα δεν είναι ειδήσεις αλλά αφορμές προβληματισμού. Έτσι το Βημόθυρο παρουσιάζεται ως περιοδικό που προτείνει στους αναγνώστες του μια οικουμενική ορθοδοξία που δεν περιορίζεται στην τοπική Εκκλησία αλλά στις κατά τόπους Εκκλησίες. Καθ’ ότι κάθε ορθόδοξη εκκλησία έχει ένα δικό της περιβάλλον όπου μαρτυρεί το Ευαγγέλιο με ανάλογο και αρμοστό τρόπο, του οποίου η σπουδή αποτελεί ένα κεφάλαιο της πνευματικότητας της σύγχρονης ορθοδοξίας. Οι ορθόδοξοι παντού θεολογούν ασταμάτητα και δεν μπορούμε να περιφρονήσουμε αυτή τη θεολογία κοιτάζοντας μόνο πίσω, ως αν να θεωρούμε ότι το Πνεύμα φώτιζε τους παλαιότερους να θεολογούν και τους σύγχρονους να τους έχει στερήσει τη θεολογία. Γι’ αυτό στο Βημόθυρο συγκαταλέγονται άρθρα και παρουσιάσεις θεολόγων όπως του μητροπλίτη Όρους Λιβάνου και του π. Νικολάε Στάινχαρντ.

Μια άμεση συνέπεια της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας είναι η ενασχόληση με τη θρησκειολογία. Την κατ’ εξοχήν επιστήμη όπου διαδραματίζεται ο διάλογος με σεβασμό και επιστημονικότητα χωρίς κανένα φόβο συγκρητισμού. Οι κοινωνίες σήμερα είναι τόσο ανοιχτές όσο να μας αναγκάζουν να έλθουμε σε διάλογο με τους πιστούς όλων των θρησκειών, να αλληλογνωριστούμε, να αγαπήσουμε αλλήλλους και να τιμήσουμε τον Άνθρωπο που θεοποιήθηκε όπως αρμόζει σε λίγες μέρες να γιορτάσουμε. Το Βημόθυρο ενστερνίζεται αυτή την πραγματικότητα και προσφέρεται ως ανοιχτός χώρος για να εκφραστεί αυτός ο τόσο θεωρητικός και συνάμα πρακτικός θεολογικός κλάδος αφιερώνοντάς του ολόκληρη ενότητα. Φιλοξενούνται άρθρα που παρουσιάζουν στους αναγνώστες αυτό το νέο κλάδο με απλό τρόπο, μαζί με άλλα άρθρα που ρίχνουν φως σε θρησκείες της διπλανής πόρτας, θα έλεγα, όπως είναι το Ισλάμ για παράδειγμα σήμερα, και άλλα άρθρα που παρουσιάζουν λατρευτικά έθιμα σε χώρες όπου συνυπάρχουν πολλές θρησκείες όπως η Συρία στο παρόν τεύχος.

Μετά από αυτή τη σύντομη παρουσίαση κάποιων από τα συστατικά που συνθέτουν την ταυτότητα του Βημόθυρο, οφείλω να τονίσω τέλος ότι η ταυτότητα είναι «η φθορά του καθρέφτη που πρέπει να σπάσουμε κάθε φορά που μας αρέσει η εικόνα», όπως λέει ο Παλαιστίνιος ποιητής Μαχμούντ Νταρουίς. Συνεπώς η ταυτότητα του Βημόθυρο όπως παρουσιάζεται τώρα δεν θα είναι στατική αλλά θα αναδιαμορφώνεται τακτικώς ώστε να μην συμβιβαστούμε ποτέ με όσα μας ενοχλούν. Αντιλαμβάνεστε πιστεύω μετά απ’ όλα όσα είπα τη συγκίνησή μου και τη χαρά που έχω, εγώ ένας ορθόδοξος του Λιβάνου που μου δόθηκε η ευκαιρία να παρακολουθήσω τη γέννηση του Βημόθυρο και να δω από κοντά τη ζωντάνια της εν Ελλάδι Ορθοδοξίας.



Saturday 19 December 2009

Βημόθυρο: νέο περιοδικό νέα πνοή

Το νέο περιοδικό Βημόθυρο από τις εκδόσεις Μαΐστρος κυκλοφορεί εδώ και λίγες ημέρες. Είναι καρπός επίπονης δουλειάς και αφοσίωσης των εκδοτών κ. Δημήτρη Πισίνα και της συζύγου του κας Εύης μαζί με τα μέλη της συντακτικής επιτροπής και τους συμμετέχοντες συγγραφείς. Το νέο περιοδικό το θεωρώ ένα βήμα για μια θεολογία που εκφράζεται με σύγχρονη γλώσσα λαϊκή_ και όχι λαϊκίζουσα_ και μια θύρα ανοιχτή να εισέλθει η σύγχρονη θεολογική σκέψη και.. πράξη!

Monday 30 November 2009

Ο Γάμος ως κοινωνικό γεγονός πανανθρώπινο


πρώτη δημοσίευση: Παραθέματα Λόγου

Σκεπτόμουν τις προάλλες το θέμα του γάμου, το οποίο ομολογώ ότι με απασχολεί λόγω της μεγάλης αξίας του κοινωνικά και θρησκευτικά. Μού ήρθαν στο νου κάποιες πτυχές του, τις οποίες παραθέτω ως κίνητρο προβληματισμού -προσωπικό τουλάχιστον- και όχι ως τελική θέση που εκφράζω αμετάκλητα.

Ο γάμος είναι, απ’ όσα ξέρω, ένα γεγονός διαθρησκειακό, αφού συναντάται σε όλες της θρησκείες κάποια σχετική τελετή. Από τη στιγμή όμως που ο γάμος υπάρχει και στις «κοινωνικές θρησκείες» ήτοι τις πρωτόγονες θρησκείες που πηγάζουν από πρωτόγονα κοινωνικά έθιμα, και εφ’ όσον υπάρχει επίσης στις λαϊκές πολιτείες, τότε αυτό σημαίνει ότι ο γάμος καθ’ αυτό δεν αποτελεί ένα μυστήριο αλλά ένα παγκόσμιο κοινωνικό φαινόμενο.

Ως εκ τούτου θεωρώ πιο σωστό να ταυτιστεί με τις κοινωνίες και όχι με τις θρησκείες. Κάθε θρησκεία κληρονομεί τον γάμο από την κοινωνία στην οποία γεννιέται και το καπηλεύεται εκ των υστέρων, όπως κάνει και με άλλους θεσμούς. Τού αποδίδει τις κατάλληλες μεταφυσικές διαστάσεις, για να παγιώσει την καπηλεία, με τρόπο που δεν αφήνει περιθώριο σε κανένα να το απελευθερώσει από το κράτος της θρησκείας.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο γάμος στις χριστιανικές κοινωνίες. Πριν από τον χριστιανισμό και στην διάρκεια της όλης πρώτης χιλιετείας περίπου ο γάμος ήταν πολιτικός. Σταδιακά πέρασε στους κόλπους της Εκκλησίας, η οποία του έδωσε διάφορες ερμηνείες που προβάλλουν το δόγμα της, χωρίς να βασίζονται στην ιστορική και κοινωνική εξέλιξη του θεσμού. (Αυτό δείχνει, ότι οι θεολόγοι δεν ασχολήθηκαν με την έννοια της ιστορίας κι ερμηνεύουν οτιδήποτε συγχρονικά και όχι διαχρονικά.)

Ο γάμος λοιπόν δεν είναι θρησκευτικός θεσμός αλλά ένα θύμα της θρησκευτικής καπηλείας. Ως εκ τούτου, πιο σωστό -κατ’ εμέ τουλάχιστον- είναι να θεωρηθεί μόνον ένας κοινωνικός θεσμός. Αν αντιληφθεί και βιωθεί ως τέτοιος, θα είναι ήδη περισσότερο από μυστήριο. Ο γάμος έχει ως σκοπό να ρυθμίσει -κατά το δυνατόν- τις σχέσεις των δύο φύλων, να τις νομιμοποιεί, να καταχωρίσει τα ζευγάρια ποιός με ποιόν κλπ., με απώτερο στόχο την δόμηση μιας τακτοποιημένης κοινωνίας. Μιας αρμονικής και δεμένης κοινωνίας, η οποία μπορεί να προοδέψει χωρίς να διαλυθεί. Όμως πολλοί παρασίτες προσπαθούν να παρέμβουν και να εκτροχιάσουν τον ομαλό ρου των πραγμάτων και παρασέρνουν τον γάμο μακριά από τον πρώτο στόχο του. Η συνέπεια αυτής της πράξης είναι η διάλυση της κοινωνίας, όπου δεν ωφελούν οι μάταιες διαμαρτυρίες ζερβά και αριστερά.

Από τη στιγμή όμως που ζει ο άνθρωπος ατομιστικά ή δίνει στο γάμο διάφορες μεταφυσικές -άρα μη εδαφικές- ερμηνείες, το αποτέλεσμα πάντα θα είναι η διάλυση του γάμου και της κοινωνίας με την πρώτη δυσκολία. Η λύση, νομίζω, είναι ο γάμος να επιστρέψει στους κόλπους της κοινωνίας και να έχει κοινωνική προοπτική.


Saturday 28 November 2009

Ηλθε για να διαβάσει -- قام يدرس

Ηλθε για να διαβάσει --

Ηλθε για να διαβάσει. Είν' ανοιχτά

δυο, τρία βιβλία· ιστορικοί και ποιηταί.

Μα μόλις διάβασε δέκα λεπτά,

και τα παράτησε. Στον καναπέ

μισοκοιμάται. Ανήκει πλήρως στα βιβλία --

αλλ' είναι είκοσι τριώ ετών, κ' είν' έμορφος πολύ·

και σήμερα το απόγευμα πέρασ' ο έρως

στην ιδεώδη σάρκα του, στα χείλη.

Στη σάρκα του που είναι όλο καλλονή

η θέρμη πέρασεν η ερωτική·

χωρίς αστείαν αιδώ για την μορφή της απολαύσεως.....


Κωνσταντίνος Π. Καβάφης (1924)


قام يدرس--

قام يدرس وأمامه

كتابان، ثلاثة كتبٍ مفتوحة؛ مؤرِّخون وشعراء.

ما درس عشرةَ دقائقَ،

حتّى أقلعَ. وعلى الكنبة

يسبتُ. ينتمي إلى الكتب تماماً--

لكنّه في الثالثة والعشرين، مُفرِط الجمال؛

واليومَ عشيّةً مرَّ العشق

على جسده الفتاّن، على شفتيه.

على جسده الذي كلّه حُسْن

مرَّ لَهَبُ العشق؛

بلا خجل تافه من نوع المتعة.....


قسطنطين كفافيس (1924)

تُرجم في باترا، 20 حزيران 07